Vì sao đọc sách buồn ngủ? 10+ cách đọc sách không buồn ngủ

Đọc sách là thói quen tốt, nhưng không ít người gặp phải tình trạng vừa đọc vừa gật gù, khó tập trung. Điều này không chỉ làm giảm hiệu quả tiếp thu mà còn khiến việc đọc trở thành một thử thách. Làm thế nào để giữ tỉnh táo khi đọc sách? Dưới đây là 10 cách đọc sách không buồn ngủ đơn giản, dễ áp dụng giúp bạn duy trì sự tập trung, đắm chìm vào từng trang sách mà không bị cơn buồn ngủ cản trở.

1. Lý giải 6 lý do khiến bạn luôn buồn ngủ khi đọc sách

Đọc sách vốn là hoạt động giúp rèn luyện tư duy, nhưng nhiều người lại dễ buồn ngủ khi cầm sách lên. Điều này không chỉ xuất phát từ thói quen mà còn liên quan đến cách cơ thể và não bộ phản ứng với việc đọc. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng này.

1.1. Theo khoa học

Cơ thể được “điều hòa” khi đọc sách

Khi đọc sách, cơ thể dần rơi vào trạng thái thư giãn. Nhịp tim chậm lại, hơi thở đều hơn và cơ thể thả lỏng. Theo nghiên cứu của University of Sussex, đọc sách giúp giảm căng thẳng đến 68% chỉ trong 6 phút, nhanh hơn cả nghe nhạc hay uống trà. Điều này vô tình kích hoạt cơ chế “chuẩn bị ngủ” của não bộ, nhất là khi đọc trong môi trường thoải mái.

Não bộ hoạt động liên tục

Đọc sách đòi hỏi não bộ xử lý thông tin liên tục: Phân tích nội dung, ghi nhớ chi tiết, tưởng tượng bối cảnh… Hoạt động này tiêu tốn nhiều năng lượng. Nếu nội dung quá khó hoặc đọc trong thời gian dài, não dễ bị quá tải, gây mệt mỏi và buồn ngủ.

Cơ mắt căng thẳng

Mắt phải di chuyển liên tục để theo dõi từng dòng chữ, gây áp lực lên cơ mi. Nếu ánh sáng không đủ hoặc khoảng cách từ mắt đến sách không hợp lý, tình trạng căng thẳng này càng tăng. Theo American Optometric Association, khi mắt làm việc quá sức, cơ thể phản ứng bằng cách tạo cảm giác mỏi mệt, dễ gây buồn ngủ.

1.2. Theo thực tế

Cơ thể mệt mỏi, tư thế ngồi không phù hợp

Không chỉ do cách đọc, trạng thái cơ thể cũng ảnh hưởng trực tiếp đến việc bạn có buồn ngủ khi đọc sách hay không. Nếu cơ thể không ở trạng thái tốt nhất, việc tập trung vào nội dung sẽ trở nên khó khăn hơn.

• Thiếu ngủ, mệt mỏi: Khi cơ thể chưa được nghỉ ngơi đầy đủ, mọi hoạt động đều bị ảnh hưởng, kể cả đọc sách. Lúc này, não bộ ưu tiên giấc ngủ hơn là tiếp nhận thông tin, khiến bạn nhanh chóng mất tập trung.


• Tư thế đọc sách: Ngồi đọc sách giúp bạn duy trì sự tỉnh táo, trong khi nằm đọc trên giường hoặc ghế sofa mềm khiến cơ thể dễ dàng rơi vào trạng thái thư giãn sâu, nhanh chóng gây buồn ngủ.

Không gian đọc sách không đủ lý tưởng

Bên cạnh trạng thái cơ thể, môi trường xung quanh cũng đóng vai trò quan trọng. Một không gian không phù hợp có thể khiến bạn khó tập trung và dễ rơi vào cảm giác buồn ngủ.

• Ánh sáng kém: Khi đọc sách trong môi trường thiếu sáng, mắt phải điều tiết nhiều hơn để nhìn rõ chữ, gây mỏi mắt và dẫn đến cơn buồn ngủ.


• Không gian quá yên tĩnh: Một số người cần sự yên tĩnh để tập trung, nhưng nếu không có chút âm thanh nào, não bộ có thể hiểu rằng đây là thời điểm thích hợp để nghỉ ngơi, khiến bạn dễ ngủ gật.


• Đọc sách trên giường: Nếu bạn thường xuyên đọc sách trên giường, não bộ có thể hình thành thói quen liên kết việc đọc với giấc ngủ. Điều này khiến bạn nhanh chóng mất tỉnh táo dù nội dung sách có hấp dẫn đến đâu.

Đọc sách không phù hợp

Một cuốn sách quá khó hoặc không hợp sở thích dễ khiến bạn chán nản, khó tiếp thu. Đặc biệt, người mới tập thói quen đọc sách nếu chọn sách có nội dung khô khan hoặc trình độ vượt quá khả năng sẽ nhanh chóng mất kiên nhẫn, dẫn đến buồn ngủ.

2. 10+ cách đọc sách không buồn ngủ hiệu quả, dễ áp dụng

Việc duy trì sự tỉnh táo khi đọc sách không chỉ giúp bạn tiếp thu nội dung tốt hơn mà còn biến việc đọc thành một trải nghiệm thú vị. Bằng cách điều chỉnh không gian, thời gian và phương pháp đọc, bạn có thể tránh cơn buồn ngủ và nâng cao hiệu suất đọc sách. Dưới đây là những phương pháp đơn giản, dễ áp dụng.

2.1. Đặt mục tiêu đọc sách rõ ràng

Đặt mục tiêu rõ ràng giúp bạn duy trì động lực, tập trung hơn khi đọc và tránh tình trạng đọc sách một cách thụ động. Một mục tiêu tốt cần đảm bảo tính cụ thể, khả thi và có thời gian hoàn thành. Dưới đây là các bước giúp bạn đặt mục tiêu đọc sách hiệu quả.

• Bước 1: Xác định lý do đọc sách: Viết ra lý do bạn muốn đọc sách và mong muốn đạt được điều gì sau khi đọc.


• Bước 2: Đặt mục tiêu cụ thể và đo lường được: Lập danh sách sách cần đọc và đặt mục tiêu số trang hoặc chương mỗi ngày


• Bước 3: Chia nhỏ mục tiêu để dễ thực hiện: Dùng sổ tay hoặc ứng dụng theo dõi (Trello, Notion, Google Keep) để quản lý tiến độ đọc.


• Bước 4: Thiết lập thời gian đọc sách cố định: Đặt báo thức hoặc nhắc nhở trên điện thoại để duy trì thói quen đọc sách.


• Bước 4: Theo dõi tiến độ và điều chỉnh linh hoạt: Mỗi tuần, xem lại tiến độ và điều chỉnh mục tiêu nếu cần.

2.2. Chọn sách phù hợp với sở thích và trình độ

Chọn sách không phù hợp với sở thích hoặc quá khó so với trình độ có thể khiến bạn nhanh chóng mất kiên nhẫn, dẫn đến cảm giác buồn ngủ và không muốn tiếp tục đọc.

Cách thực hiện:

• Bắt đầu với sách dễ tiếp cận: Nếu mới tập thói quen đọc sách, nên chọn sách có nội dung hấp dẫn, câu chuyện lôi cuốn thay vì sách học thuật khô khan.


• Lựa chọn theo sở thích cá nhân: Nếu yêu thích kinh doanh, hãy chọn sách về khởi nghiệp, tài chính. Nếu muốn giải trí, tiểu thuyết là lựa chọn lý tưởng.


• Chia nhỏ sách dài thành từng phần: Nếu một cuốn sách quá dày, hãy chia nhỏ thành từng mục tiêu đọc cụ thể để tránh cảm giác bị choáng ngợp.

Lưu ý: Không ép bản thân đọc những cuốn sách quá khó hoặc không hợp gu, vì điều này dễ làm giảm hứng thú và gây mất tập trung.

2.3. Chọn thời điểm đọc sách phù hợp

Thời điểm đọc sách có ảnh hưởng lớn đến mức độ tập trung và khả năng tiếp thu nội dung. Nếu đọc sách khi cơ thể ở trạng thái tỉnh táo và não bộ hoạt động tốt nhất, bạn sẽ dễ dàng ghi nhớ và tránh cảm giác buồn ngủ. Dưới đây là gợi ý về khung giờ đọc sách hiệu quả nhất:

• Đọc vào buổi sáng – Khi não bộ tỉnh táo nhất: Đọc 20-30 phút sau khi thức dậy, kết hợp với việc ghi chú để tăng khả năng ghi nhớ.


• Đọc vào giữa ngày hoặc đầu giờ chiều – Khi năng lượng còn dồi dào: Đọc sách trong khoảng 12h – 14h, tránh đọc khi vừa ăn xong. Nên đọc ở tư thế ngồi thẳng để giữ tỉnh táo.


• Đọc vào buổi chiều – Khi cần sự sáng tạo và giải trí: Đọc trong khoảng 16h – 18h, có thể kết hợp với một tách trà hoặc cà phê nhẹ để duy trì sự tập trung.


• Đọc trước khi đi ngủ – Khi muốn thư giãn: Đọc sách từ 30-60 phút trước khi ngủ, sử dụng đèn đọc sách có ánh sáng vàng nhẹ để tránh mỏi mắt.

Lưu ý: Cơ thể mỗi người sẽ có đồng hồ sinh học khác nhau. Vậy nên, bạn hãy thử kiểm tra để chọn ra khung giờ đọc sách phù hợp nhất.

2.4. Chọn không gian đọc sách thoáng đãng, nhiều ánh sáng

Không gian đọc sách ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ tập trung, khả năng tiếp thu và cảm giác buồn ngủ khi đọc. Một không gian lý tưởng để đọc sách cần đáp ứng các yếu tố sau:

• Đủ ánh sáng tự nhiên hoặc đèn đọc sách


• Không gian thoáng đãng, có sự lưu thông không khí


• Ghế ngồi thoải mái, giữ tư thế tỉnh táo


• Hạn chế tiếng ồn hoặc chọn âm thanh phù hợp

2.5. Nghỉ ngơi sau 20 - 30 phút đọc liên tục

Đọc liên tục trong thời gian dài có thể khiến não bộ quá tải, giảm khả năng tập trung và gây mệt mỏi. Việc xen kẽ những khoảng nghỉ giúp tái tạo năng lượng, giữ cho tinh thần tỉnh táo và duy trì hiệu suất đọc.

Do đó, nếu đặt mục tiêu đọc sách liên lục trong 1 tiếng hoặc dài hơn, bạn nên:

• Đặt hẹn giờ để nghỉ ngơi sau mỗi 20-30 phút đọc.


• Trong thời gian nghỉ, có thể đi lại nhẹ nhàng, uống nước hoặc vươn vai để kích thích tuần hoàn máu.

Lưu ý: Không kéo dài thời gian nghỉ quá lâu để tránh mất nhịp đọc. Thời gian nghỉ lý tưởng chỉ nên kéo dài từ 3 - 5 phút.

Ngồi lâu một chỗ khi đọc sách có thể làm giảm lưu thông máu, khiến cơ thể rơi vào trạng thái mệt mỏi và dễ buồn ngủ. Việc kết hợp vận động nhẹ giúp giữ cho tinh thần tỉnh táo và tập trung hơn.

Cách thực hiện:

• Đi bộ khi nghe sách nói: Giúp tiếp thu nội dung mà không bị gò bó ở một vị trí cố định.


• Đứng đọc sách: Nếu cảm thấy buồn ngủ, thử đứng dậy đọc để duy trì năng lượng.


• Vươn vai, duỗi người sau mỗi 30 phút: Giúp giảm căng thẳng cơ thể và kích thích tuần hoàn máu.

Lưu ý: Tránh vận động mạnh hoặc thực hiện các động tác làm gián đoạn quá trình đọc sách.

2.6. Kết hợp hình thức nghe sách nói, audio

Đọc sách trong thời gian dài có thể khiến mắt mỏi và tinh thần uể oải, dẫn đến buồn ngủ. Một cách hiệu quả để duy trì sự tập trung là kết hợp giữa đọc sách giấy và nghe sách nói. Âm thanh từ sách nói giúp nội dung trở nên sinh động hơn, kích thích não bộ tiếp thu mà không cần căng thẳng thị giác.

Đặc biệt, với những người bận rộn, việc nghe sách nói khi di chuyển, làm việc nhà hay thư giãn là giải pháp tối ưu để tiếp cận tri thức mà không lo gián đoạn.

2.7. Ghi chép khi đọc – Giữ sự tập trung và ghi nhớ tốt hơn

Ghi chép trong khi đọc không chỉ giúp bạn duy trì sự tỉnh táo mà còn cải thiện khả năng ghi nhớ, nhất là với những nội dung phức tạp. Khi viết lại những ý chính, não bộ phải xử lý và sắp xếp thông tin, từ đó giảm nguy cơ đọc mà không hiểu hoặc nhanh quên.

Cách thực hiện:

• Dùng bút highlight để đánh dấu các ý quan trọng.


• Ghi chép dưới dạng sơ đồ tư duy hoặc từ khóa chính để hệ thống hóa nội dung.


• Viết tóm tắt ngắn sau mỗi chương để tổng hợp thông tin quan trọng.

Lưu ý: Không cần ghi chép quá chi tiết, tập trung vào những điểm cốt lõi để tránh mất quá nhiều thời gian vào việc viết thay vì đọc.

2.8. Tạo thói quen kỷ luật khi đọc sách

Việc đọc sách hiệu quả không chỉ phụ thuộc vào phương pháp mà còn ở tính kỷ luật. Nếu không duy trì thói quen, bạn dễ rơi vào tình trạng đọc ngắt quãng, mất hứng thú và bỏ dở giữa chừng.

Cách thực hiện:

• Đặt mục tiêu theo ngày: Bắt đầu với 10 trang/ngày, sau đó tăng dần thành 20-30 trang.


• Xây dựng lịch đọc cố định: Chọn một khung giờ nhất định mỗi ngày để đọc sách, chẳng hạn 30 phút vào buổi sáng hoặc trước khi đi ngủ.


• Tạo thử thách cá nhân: Tự đặt mục tiêu như đọc 3 cuốn/tháng hoặc tham gia các nhóm đọc sách để tăng động lực.

Lưu ý: Thói quen cần được duy trì ít nhất 21 ngày để trở thành một phần của cuộc sống hàng ngày.

2.9. Áp dụng các phương pháp phân bổ thời gian

Khi đọc sách trong thời gian dài mà không nghỉ ngơi hợp lý, não bộ dễ bị quá tải, dẫn đến buồn ngủ hoặc mất tập trung. Phân bổ thời gian hợp lý giúp bạn duy trì sự tỉnh táo và hấp thụ nội dung hiệu quả hơn.

Dưới đây là một số phương pháp có thể áp dụng để duy trì sự tập trung:

• Phương pháp Pomodoro: Đọc 25 phút – Nghỉ 5 phút, lặp lại 4 lần, sau đó nghỉ dài 15-30 phút.


• Phương pháp 52/17: Đọc 52 phút – Nghỉ 17 phút để tối ưu hiệu suất làm việc của não bộ.


• Phương pháp 90 phút: Đọc theo chu kỳ năng lượng của cơ thể, mỗi phiên 90 phút và nghỉ 20 phút.

2.10. Thay đổi cách đọc sách

Đọc sách theo một cách duy nhất trong thời gian dài có thể gây cảm giác đơn điệu, làm giảm hứng thú và dễ buồn ngủ. Việc thay đổi cách đọc giúp não bộ tiếp nhận thông tin theo nhiều hướng khác nhau, duy trì sự tỉnh táo tốt hơn. Bạn có thể thay đổi bằng cách áp dụng các phương pháp sau:

• Đọc to nội dung: Việc nghe chính mình đọc sẽ giúp tăng mức độ tập trung.


• Diễn giải lại bằng lời của mình: Sau mỗi chương, thử tóm tắt nội dung bằng cách nói hoặc viết lại để kiểm tra mức độ hiểu.


• Thay đổi tốc độ đọc: Đọc chậm với những nội dung quan trọng, đọc nhanh hơn với các phần dễ hiểu.

Trên đây là lý do và gợi ý các cách đọc sách không buồn ngủ. Bằng việc chọn không gian phù hợp, áp dụng các phương pháp đọc khoa học và duy trì thói quen kỷ luật, bạn có thể biến việc đọc sách trở thành trải nghiệm trọn vẹn và bổ ích. Hãy thử áp dụng những mẹo trên để tận hưởng từng trang sách mà không lo cơn buồn ngủ cản trở!